دیجیتال گاردن یک سیستم کارآمد برای مدیریت دانش است. با این روش قرار است برای ذهن‌مان یک خطی مشی تعریف کنیم تا دستور بدهیم چطور فکر کند، چه محتوایی را مصرف کند و چطور آنها را ذخیره کند. کدام محتوا را دور بریزد کدام را نگه دارد، مطالب ذخیره شده را چه طور بایگانی کند. چگونه از فولدرها، لینک‌ها، تگ‌ها و متاداده‌ها برای یکپارچگی و انسجام مطالب استفاده کند.
البته روش‌های دیگری هم مثل Zettelkasten و PARA Method وجود دارد که هر کسی باتوجه‌به نیاز و سبک یادگیری خود یکی از آنها را انتخاب می‌کند. من از دیجیتال گاردن استفاده می‌کنم چون علاوه بر اینکه این روش مطابقت بیشتری با نیاز و شخصیت آموزشی من دارد، به گمانم این روش تاثیر شایانی در بهبود یادگیری دارد.
دیجیتال گاردن چیست؟
تصور کنید یک زمین حاصل‌خیز دارید که بذر دانش را در آن می‌کارید. محتوایی که مطالعه می‌کنید همچون خاک بستر رشد بذرها را فراهم می‌کند. هر بذری که می‌کارید در این خاک ریشه دوانده و از آن تغذیه می‌کند.
شما به‌عنوان باغبان از این بذرها مراقبت کرده و آنها پرورش می‌دهید. پس از جوانه‌زدن و رویش شاخه‌ها و برگ‌ها، قسمت‌های اضافی و زائد را هرس می‌کنید. آنها را پیوند می‌زنید و در نهایت محصول آن را برداشت کرده و به دیگران عرضه می‌کنید.
دیجیتال گاردن روشی است که بر پایه همین استعاره شکل گرفته است.
دیجیتال گاردن چگونه کار می‌کند؟
فرایند یادداشت‌برداری در دیجیتال گاردن را می‌توان در چهار مرحله خلاصه کرد:
۱. آماده‌سازی زمین
برای شروع، باید مشخص کنید ذهنتان به‌طور‌دقیق از چه چیزی تغذیه می‌کند. در استعاره دیجیتال گاردن محتوایی که مصرف می‌کنید همان خاکی است که بستر رشد و پروش باغ ذهنتان را مهیا می‌کند.
احتمالا شما هم محتوای زیادی مصرف می‌کنید. کتاب‌ها، مقالات، دوره‌های آموزشی، بلاگ پست‌ها، پادکست‌ها، کتاب‌های صوتی، ویدئوها، وبینارها، توییت‌ها و… از جمله محتواهایی هستند که ما از آنها استفاده می‌کنیم. هر چیزی که مطالعه یا مشاهده کردید به دقت یادداشت کنید تا بتوانید نظارت کامل و جامعی بر آنها داشته باشید. به این ترتیب مطمئن می‌شوید که خاکی غنی و مناسب برای رشد ایده‌ها و افکارتان فراهم کردید.
وسعت و عمق این خاک هم بستگی به خودتان دارد. هرچه محتوای بیشتری مصرف کنید، باغ گسترده‌تری خواهید داشت. کیفیت این محتوا هم در عمق و مرغوبیت خاک اثرگذار است. محتوای زرد، بیهوده و بی‌ثمر خاک سست و ضعیف می‌سازد. در چنین شرایطی گیاهان رشد نمی‌کنند و ریشه‌ها نمی‌توانند عمیق شوند. بنابراین اولین قدم شما باید آماده‌سازی یک زمین خوب باشد. این کار را با دقت در انتخاب محتوا شروع کنید.
۲. کاشت
بعد از آماده‌سازی زمین نوبت به مرحله کاشتن می‌رسد. فعالیت‌هایی که در مرحله قبل انجام می‌دهید فقط شامل یادداشت‌برداری می‌شود. پس برای طی کردن سطوح بالاتر یادگیری باید اقدامات بیشتری انجام دهید. به همین منظور در این مرحله با یادداشت‌سازی تلاش کنید فرایند یادگیری را موثرتر و کارآمدتر کنید. (رک یادداشت سازی)
یادداشت‌سازی به ما اجازه می‌دهد از اطلاعات و دانشی که به‌دست می‌آوریم، بهره‌وری بیشتری داشته باشیم. پس هر زمان که از مرحله یادداشت‌برداری عبور کردید، نگاهی به ذهنتان بیندازید. اگر احساس کردید قسمتی از زمین شما خالی است، یعنی شما در زمینهای مطالعه کرده و اطلاعات زیادی کسب کرده‌اید اما هنوز نتوانسته‌اید به درستی از آنها استفاده کنید.
ما در این مرحله تلاش می‌کنیم از ورودی‌ها خروجی بگیریم. این مرحله به ما کمک می‌کند تا از دانشی که کسب کردیم، ارزش و نتیجه بیشتری بگیریم و بتوانیم آن را به شکل موثرتری در زندگی روزمره خود به کاربگیریم.
۳. داشت
بیشتر اوقات بعد از یادداشت‌برداری، نوشتههایمان را به حال خود رها می‌کنیم و دیگر به سراغشان نمی‌رویم. درست مثل کارتون‌ها نوشته را داخل بطری انداخته و به دریا می‌سپاریم به امید اینکه روزی به دست کسی برسد. اما در دیجیتال گاردن با کاشتن بذر تازه ماجرا آغاز می‌شود.
برای اینکه افکار و ایده‌های‌تان رشد کنند و به باربنشینند، باید به طور مداوم به آنها رسیدگی کنید؛ درست مثل مراقبت از یک باغ. بعد از کاشت بذر، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که گیاهان به خودی خود رشد کنند و محصول بدهند. آنها به آبیاری، نور خورشید و حذف علف‌های هرز نیاز دارند. به همین ترتیب، یادداشت‌ها هم نیاز به بازبینی، اصلاح و ویرایش دارند.
باید به طور منظم به یادداشت‌های‌تان سر بزنید، آنها را ارزیابی کنید و تغییرات لازم را اعمال کنید. اگر چیزی نیاز به حذف یا اضافه شدن دارد، آن را انجام دهید. اگر روابط جدیدی کشف کردید آنها را مشخص کنید. اگر مطالب به اندازه کافی رشد نکرده‌اند و به سطح پیچیده‌تری از یادگیری نرسیده‌اند، با دقت و رسیدگیِ بیشتر تلاش کنید آنها را بهبود بخشیده و ارتقاء دهید.
با مراقبت و توجه مداوم، می‌توانید اطمینان حاصل کنید که بذر افکار و ایده‌های‌تان نه تنها ازبین نمی‌روند، بلکه رشد می‌کنند و به ثمر می‌نشینند، درست مانند یک باغ که با مراقبت مداوم به گل‌ها و میوه‌های زیبا تبدیل می‌شود.
۴. برداشت
در مرحله نهایی، زمان انتشار یادداشت‌ها فرا می‌رسد. در این مرحله، به دیگران اجازه می‌دهیم که از باغ ذهن‌ما دیدن کنند. درب این باغ همیشه باز است، اما این ما هستیم که تصمیم می‌گیریم چه قسمت‌هایی را برای نمایش عمومی آماده کنیم و چه بخش‌هایی را پنهان نگه داریم.
انتشار یادداشت‌ها زمان مشخصی ندارد. می‌توانید از همان لحظه که ایده‌ای در ذهنتان جوانه می‌زند، آن را با دیگران به اشتراک بگذارید یا صبر کنید تا شاخ و برگ بیشتری بگیرد و حتی به ثمر برسد. کامل‌گرایی را کنار بگذارید؛ انتشار یادداشت‌ها نیازی به کامل بودن آنها ندارد. هر زمانی که احساس کردید یادداشت‌تان شکل گرفته، آن را منتشر کنید. با گذشت زمان و دریافت بازخورد از دیگران، یادداشت‌های‌تان کامل‌تر خواهند شد.
اشتراک‌گذاری یادداشت‌ها فرصتی فراهم می‌کند تا از نقد و نظر دیگران بهره‌مند شویم و نقاط ضعف نوشتههایمان را برطرف کنیم. این یک معامله برد-برد است که هر دو طرف از آن سود می‌برند. با این کار، نه‌تنها دانش و بینش خود را با دیگران به اشتراک می‌گذاریم، بلکه از بازخوردهای آنها برای بهبود و تقویت یادداشت‌هایمان استفاده می‌کنیم. به این ترتیب، هم خودمان پیشرفت می‌کنیم و هم به غنای محتوای موجود در جامعه کمک می‌کنیم. (رک یادگیری در ملأعام)
اصول و قواعد دیجیتال گاردن
تا اینجا با نحوه‌کار دیجیتال گاردن آشنا شدید و همین الان می‌توانید باغ ذهنتان را راه‌اندازی کنید. البته نکات و توصیه‌هایی وجود دارد که باعث می‌شود سطح باغبانی شما ارتقاء پیدا کند. به کار بستن این توصیه‌ها موجب بهره‌وری بیشتر و افزایش یادگیری شما خواهد شد.
۱. دور زمین‌تان حصار بکشید
مغز ما ظرفیت محدودی دارد. نمی‌توان انتظار داشت مثل یک هارد دیسک با گنجایش نامحدود هر اطلاعاتی را در آن ذخیره کرده و بعدا بدون مشکل به آنها دسترسی پیدا کنیم. به خصوص در دنیای امروز که سیل اطلاعات به سمت ما روانه می‌شود برای جلوگیری از پراکندگی و شلوغی ذهن باید اقدامات هوشمندانه‌ای انجام دهیم.
هر محتوایی صلاحیت حضور در ذهن‌ما را ندارد. نباید اجازه دهیم زمین‌مان با اطلاعات بیهوده و بی‌ارزش اشغال شود. باید با دقت انتخاب کنیم به مطالب سطحی و بی‌فایده اجازه ورود ندهیم.
البته این به معنای کم‌خوانی و دوری از یادگیری نیست. همچون یک فرمانده که به دنبال گسترش قلمرو خود است، ما نیز به محتواهای معتبر و ارزشمند حمله می‌کنیم و آنها را تصاحب می‌کنیم؛ اما یک فرمانروای زیرک هرگز نیروهای خود را برای تصرف زمینهای بایر و لم‌یزرع نمی‌فرستد. او به دنبال سرزمینی می‌رود که غنی‌ترین منابع را دارد.
پس حصار کشیدن به معنای محدود کردن و جلوگیری از توسعه دانش نیست، بلکه روشی هوشمندانه برای حفاظت و نگهداری از خزانه دانش ماست.
۲. روابط را کشف کنید
برای بهبود یادگیری باید ساختارمند فکر کنیم و مشخص کنیم هر قطعۀ دانش، کجای ساختار ذهنی ما قرار دارد. آیا این مطلب با سایر مطالب مرتبط است؟ کیفیت این رابطه به چه شکل است؟ مکمل مباحث قبلی است یا مخالف آنها؟
بعد از پیدا کردن روابط با استفاده از لینک‌های داخلی می‌توانید مطالب را به یکدیگر متصل کنید. لینک‌ها مثل نخ تسبیح از بین دانه‌ها عبور کرده و شبکه‌ای منسجم و ساختارمند می‌سازند.
پس برای بهره‌وری بیشتر و بهبود یادگیری مثل یک دیپلمات دنبال روابط باشید. نوشته‌ها را تحریم نکنید و از منزوی شدن باغچه‌تان جلوگیری کنید. اجازه بدهید پیوندها و ارتباطات متعددی شکل بگیرد.(+)
برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به لینک‌دهی، ایجاد ارتباط بین یادداشت‌ها
۳. باغچه‌بندی کنید
یک باغبان خوش‌سلیقه زمین مرتب و منظمی دارد. بذرهای مشابه را نزدیک هم می‌کارد، نهال‌هایی که شیوه آبیاری و نگهداری همسانی دارند را در یک محوطه قرار می‌دهد. برای مدیریت دانش شخصی نیز ایجاد نظم، در نگهداری و دسترسی به اطلاعات اهمیت فراوانی دارد. ساماندهی مطالب باید به گونه‌ای باشد که دسترسی به آنها راحت و سریع باشد.
دسته بندی مطالب یکی از راه‌های معمول برای ایجاد نظم است. استفاده از پوشه‌ها بر اساس موضوعات مختلف می‌تواند به ایجاد نظم و دسترسی آسان کمک کند. اما این کار ممکن است به مرور زمان به یک مشکل تبدیل شود. پوشه‌ها اجازه ارتباط با سایر مطالب را سلب کرده و نوشته‌ها را زندانی می‌کند. فرض کنید یادداشتی بین سه موضوع الف ب و ج مشترک است. اگر در فولدر الف باشد ارتباطش با موضوع ب و ج مشخص نمی‌شود. کپی کردن آن در هر سه فولدر هم روش مناسبی نیست. استفاده از پوشه‌ها هرچند برای ساماندهی مطالب مفید است اما مانع برقراری روابط و اتصال نوشته‌ها می‌شود.
برای غلبه بر این مشکل می توانید از روش های دیگر مانند ایجاد نقشه محتوا، برچسب‌گذاری یا ساخت دیتابیس استفاده کنید.
برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به سازماندهی یادداشت‌ها
۴. محتوای همیشه سبز بنویسید
اصطلاح همیشه سبز ریشه در گیاه شناسی دارد و به گیاهانی گفته می‌شود که در همۀ فصل‌های سال برگ دارند مثل درخت کاج و سرو. در تولیدمحتوا، محتوای همیشه سبز به محتوایی اشاره دارد که ماندگاری بالایی دارد و با گذر زمان از اهمیت و اعتبار آن کاسته نمی‌شود و همیشه برای مخاطبان مفید و جذاب باقی می‌ماند. بنابراین محتوای همیشه سبز نمی‌تواند شامل اخبار، گزارش‌های آماری و یادداشت‌های مناسبتی باشد.
البته انتظار نمی‌رود همه یادداشت‌هایی که می‌نویسید همیشه سبز باشند. باغ شما شامل محتوای سبز و غیر سبز است اما به تدریج تلاش کنید محتوای زود گذر خود را به محتوای دائمی و بدون تاریخ انقضاء تبدیل کنید.
اگر قصد دارید در مورد محتوای همیشه سبز اطلاعات بیشتری کسب کنید مقالات زیر منابع خوبی هستند:
۵. مستقل باشید
برای موفقیت در دیجیتال گاردن باید مالکیت کاملی بر محتوای خود داشته باشید. استفاده از زمینهای کرایه‌ای مناسب نیست؛ بذرهای خود را در زمین دیگران نکارید. یک باغبان دوراندیش خودمختار و غیروابسته عمل می‌کند. اگر در زمین دیگران باغبانی کنید مجبورید طبق قوانین و سلیقه صاحب زمین عمل کنید.
انتخاب شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام، اینستاگرام و توییتر برای انتشار مطالب مصداق همین قضیه است. شما ناچارید طبق ضوابط این پلتفرم‌ها عمل کنید. یک شبکه محدودیت کاراکتر دارد، دیگری امکان لینک‌دهی را محدود می‌کند و دیگری ممکن است بدون‌دلیل صفحه شما را مسدود کند. سرویس‌های وبلاگ‌نویسی مثل ویرگول یا مدیوم نیز اگرچه محدودیت شبکه‌های اجتماعی را ندارند اما همچنان تملک کامل را از شما سلب می‌کنند.
بهتر است از پلتفرم‌هایی استفاده کنید که همه چیز تحت کنترل شما باشد. پیشنهاد می‌کنم از سایت شخصی با هاست و دامنه اختصاصی استفاده کنید.
مهم‌ترین اصول باغبانی دیجیتال
⛔ باغ‌های دیجیتال بر جمع‌آوری هدفمند داده‌ها تمرکز دارند نه انباشت اطلاعات؛
🔗 باغ‌های دیجیتال بر اساس لینک‌ها ساماندهی می‌شوند، نه بر اساس زمان؛
🌳 باغ‌های دیجیتال بر تولید محتوای همیشه سبز تاکید دارند نه نوشته‌های گذرا؛
🔁 باغ‌های دیجیتال همواره در حال رشد، تغییر و تحول هستند؛
👀 باغ‌های دیجیتال در معرض دید دیگران قرار دارند؛
ابزارها و منابع راه‌اندازی دیجیتال گاردن
برای بهره‌برداری از دیجیتال گاردن، ابزارهای خاصی وجود دارد که امکانات لازم را فراهم می‌کنند. دیجیتال گاردن نیازمند ابزارهایی است که قابلیت لینک‌دهی، ساخت پایگاه داده و انتشار آسان را داشته باشند. ابزارهای معمولی مانند Word، OneNote و Evernote به دلیل محدودیت‌هایی که دارند، گزینه‌های مناسبی برای این کار نیستند.
بهترین گزینه برای دیجیتال گاردن نرم افزار ابسیدین(Obsidian) است. ابسیدین با محوریت لینک‌های داخلی و ساخت شبکه اطلاعات طراحی شده است. لینک‌های داخلی علاوه بر اینکه سریع و آسان ساخته می‌شوند، کاملا پویا هستند و جای نگرانی برای لینک‌های شکسته وجود ندارد. ابسیدین مجهز به لینک‌های دوطرفه است و به صورت خودکار لینک‌های ورودی و خروجی را برای شما فهرست می‌کند. همچنین به شما اجازه می‌دهد ساختار کلی مطالب را در قالب یک گراف جذاب مشاهده کنید. امکان انتشار نوشته ها هم وجود دارد. (رک انتشار رایگان یادداشت‌های ابسیدین)
نرم افزار Logseq و Roam Research هم با محوریت لینک‌دهی ساخته شدند. البته من از آنها استفاده نکردم و اطلاعات دقیقی از امکانات آنها ندارم.
نرم‌افزار Notion نیز برای ایجاد دیجیتال گاردن قابل استفاده است، اما تمرکز کمتری روی ساخت شبکه اطلاعات و اتصال مطالب دارد. باتوجه‌به محدودیت نوشن در اتصال و انتشار نوشته‌ها استفاده از آن برای دیجیتال گاردن را پیشنهاد نمی‌کنم.
اگر قصد دارید اطلاعات بیشتری در این مورد کسب کنید، می‌توانید با مراجعه به یادداشت ابزارها و منابع باغبانی دیجیتال فهرست کاملی از منابع قابل استفاده برای راه اندازی دیجیتال گاردن را مشاهده کنید.
دیجیتال گاردن برای چه کسی مناسب است؟
حالا که شناخت خوبی در مورد دیجتال گاردن پیدا کردید قبل از دست به کار شدن برای راه اندازی دیجیتال گاردن لازم است با خودتان تامل کنید. آیا این روش برای شما مناسب است؟ آیا نیاز شما را بر طرف می‌کند؟ شاید روش‌های دیگر برای کار شما بهینه تر و کارآمد تر باشند.
در شخصیت شما در یادداشت برداری اشاره کردم افراد به طورکلی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- معمارها: آنها از برنامه‌ریزی و طراحی فرایندها لذت می‌برند و دنبال ابزاری هستند تا ایده‌های خود را ساختارمند کنند.
- کتابدارها: آنها دنبال جمع‌آوری و ساخت فهرستی از منابع هستند و به ابزاری نیاز دارند که به‌آسانی ایده‌های خود را بازیابی کنند.
- باغبان‌ها: آنها از بررسی و ارتباط دادن افکار مختلف به یکدیگر لذت می‌برند و دنبال ابزاری هستند تا به‌راحتی ایده‌های خود را پرورش دهند.
دیجیتال گاردن سیستمی است که برای باغبان‌ها طراحی شده است و امکاناتی را در اختیارشان قرار می‌دهد که باعث رشد و پرورش افکار آنها می‌شود. اگر نیاز و شخصیت آموزشی شما با این دسته همخوانی بیشتری دارد می‌توانید از این روش استفاده کنید.
از باغبان‌های باتجربه الهام بگیرید
اگر در ابتدای مسیر ایجاد دیجیتال گاردن هستید دنبال کردن باغبان‌های باتجربه می‌تواند بسیار مفید باشد. افرادی که مدت‌هاست در این حوزه فعالیت می‌کنند، می‌توانند الگوی خوبی برای شما باشند. صفحات و نوشته‌های آنها را دنبال کنید و از روش‌ها و سبک‌های آنها الهام بگیرید.
اگر قصد دارید در مورد دیجیتال گاردن بیشتر مطالعه کنید می‌توانید مقالات زیر رو دنبال کنید: